Làm sao để thực thi hiệu quả lệnh cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng?

Từ ngày 1/1, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng chính thức bị cấm hoàn toàn tại Việt Nam. Quy định này được ban hành nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ. Tổng cục Hải quan đã ban hành văn bản yêu cầu các Cục Hải quan tại các tỉnh, thành phố dừng thực hiện thủ tục hải quan đối với các mặt hàng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, bao gồm cả linh kiện và nguyên liệu nhập khẩu dùng để sản xuất các sản phẩm này, kể từ ngày 1/1. Ngoài ra, các đơn vị hải quan phải tiến hành rà soát và thống kê số lượng hàng hóa thuộc danh mục này còn tồn đọng, đồng thời gửi báo cáo về Tổng cục Hải quan trước ngày 10/1 để quản lý và xử lý theo quy định.

Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng chính thức bị cấm hoàn toàn tại Việt Nam từ ngày 1/1

"Lệnh cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng mới được ban hành vào cuối năm, thời gian chuẩn bị thực thi là rất ngắn. Do đó, việc chuyển hóa quy định thành hành động thực tế vẫn còn nhiều thách thức. Hiện tại, một số cửa hàng đã có dấu hiệu giảm bớt hoạt động công khai, như gỡ bỏ biển hiệu và giảm quy mô mua bán. Đây là những chuyển biến ban đầu tích cực và đáng khích lệ. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu dài hạn, cần tiếp tục tăng cường giám sát, xử lý nghiêm các vi phạm", Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia về phòng chống tác hại thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam nhận định.

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia về phòng chống tác hại thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam chia sẻ về giải pháp để thực thi hiệu quả lệnh cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng

Theo ông Lâm, Nghị định 98/2020/NĐ-CP của Chính phủ đã quy định chi tiết các chế tài xử phạt đối với hành vi sản xuất, nhập khẩu, buôn bán, tàng trữ và vận chuyển các sản phẩm bị cấm, bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Ngoài ra, hành vi quảng cáo các sản phẩm này cũng đã được điều chỉnh trong Nghị định 38/2021/NĐ-CP. Đây là những công cụ pháp lý quan trọng, tạo cơ sở vững chắc để các cơ quan chức năng triển khai xử lý vi phạm.

"Trong thời gian tới, vai trò của Bộ Công Thương, đặc biệt là lực lượng quản lý thị trường, là rất quan trọng trong việc kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và vận chuyển các sản phẩm bị cấm. Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số cũng cần tăng cường quản lý thông tin trên mạng, nơi các sản phẩm này thường xuyên được rao bán một cách trái phép", ông Lâm nhấn mạnh.

Thuốc lá điện tử vẫn được rao bán tràn lan trên mạng

Theo số liệu từ Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá thuộc Bộ Y tế, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở thanh thiếu niên Việt Nam đang gia tăng đáng lo ngại. Năm 2019, tỷ lệ sử dụng trong nhóm trẻ từ 13 – 15 tuổi là 2,6%, nhưng đến năm 2022, con số này đã tăng lên 3,5%. Khi quy định cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng chính thức có hiệu lực, một câu hỏi quan trọng được đặt ra là liệu người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ, có sẵn sàng chung tay thực hiện và tuân thủ quy định này hay không?

Ông Lâm cho rằng câu nói "có cầu thì mới có cung" hoàn toàn đúng, nhưng việc giảm nguồn cung cấp thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cần được ưu tiên hàng đầu. Khi các cơ quan chức năng thực hiện nghiêm ngặt việc cấm nhập khẩu, sản xuất, và buôn bán thuốc lá điện tử, đặc biệt trong bối cảnh sản phẩm này chưa được phép sản xuất trong nước, nguồn cung sẽ giảm đáng kể. Việc ngăn chặn các đường dây buôn lậu và hạn chế kinh doanh công khai sẽ làm cho việc tiếp cận sản phẩm trở nên khó khăn, từ đó giảm thiểu mức độ sử dụng. Cách tiếp cận này tương tự như chiến lược đối với ma túy, trong đó tập trung vào việc xử lý tận gốc nguồn cung cấp. Những đối tượng trục lợi từ việc kinh doanh các sản phẩm gây hại cho tương lai của giới trẻ cần bị xử lý nghiêm minh. Bởi lẽ, giới trẻ là nạn nhân chính của các sản phẩm độc hại này, sẽ khó sử dụng hơn khi nguồn cung bị hạn chế.

Dòng chữ trên tấm biển của cửa hàng ở phố Đặng Tiến Đông (quận Đống Đa, thành phố Hà Nội) đã bị xóa đi, nhưng hoạt động mua bán thuốc lá điện tử vẫn diễn ra ở đây công khai cho đến 11 giờ tối

"Cần tăng cường các chương trình hỗ trợ cai nghiện. Bộ Y tế đã triển khai đường dây tư vấn miễn phí qua tổng đài 1800 6606. Những người có nhu cầu cai nghiện thuốc lá điện tử - sản phẩm chứa nicotine gây nghiện, có thể gọi điện để được hỗ trợ và tư vấn, tương tự như các chương trình cai thuốc lá truyền thống", ông Lâm cho biết.

Ngoài Việt Nam, một số quốc gia như Bỉ cũng đã ban hành lệnh cấm đối với thuốc lá điện tử từ đầu năm 2025. Tại Singapore đã kết hợp nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó nhấn mạnh vai trò của truyền thông mạnh mẽ ngay từ đầu để nâng cao nhận thức về lệnh cấm và tác hại của thuốc lá điện tử. Đồng thời, việc thực thi nghiêm ngặt được triển khai thường xuyên, không chỉ ở các cửa hàng, cửa khẩu mà còn mở rộng ra môi trường trực tuyến.

"Cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra tại các cửa hàng và điểm bán lẻ để ngăn chặn nguồn cung trực tiếp. Bên cạnh đó, sự phối hợp với các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội là rất cần thiết. Các cơ quan quản lý như Cục An ninh mạng, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cần yêu cầu các nhà cung cấp như Shopee, Lazada, Facebook và thậm chí là Google Maps hợp tác gỡ bỏ quảng cáo và điểm bán thuốc lá điện tử. Khi các kênh bán hàng và quảng cáo bị chặn, người dùng sẽ gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận sản phẩm, từ đó hỗ trợ hiệu quả việc thực thi lệnh cấm một cách toàn diện", ông Lâm đề xuất.

Việc ngăn chặn nguồn cung là yếu tố then chốt, bao gồm việc kiểm soát chặt chẽ hoạt động nhập lậu, buôn bán và quảng cáo thuốc lá điện tử cũng như thuốc lá nung nóng. Cần tăng cường kiểm soát tại các cửa khẩu, điểm bán lẻ, đồng thời đẩy mạnh ngăn chặn hoạt động quảng cáo và buôn bán trên môi trường trực tuyến. Để đạt hiệu quả, mức phạt đối với các hành vi vi phạm cần được nâng cao, đảm bảo tính răn đe mạnh mẽ. Điều này đòi hỏi phải triển khai một chiến dịch ra quân đồng bộ, quyết liệt và duy trì thường xuyên, không chỉ dừng lại ở giai đoạn ban đầu mà cần tiếp tục thực thi lâu dài để đảm bảo tính bền vững. Chỉ với sự quyết tâm mạnh mẽ, thực thi nghiêm ngặt và không bỏ sót các khâu giám sát, lệnh cấm mới có thể phát huy hiệu quả thực sự, không còn trường hợp "đánh trống bỏ dùi".

Theo: vtv.vn