Kỳ thi THPT 2025: Đổi mới giáo dục nhưng cần cân đối giữa dạy - học - thi

Khi đề thi "vênh" với sách giáo khoa

Sau kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông (THPT) 2025, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) nhận định: “Đề được thiết kế theo hướng đánh giá năng lực, tích hợp nhiều kiến thức liên quan. Nội dung nằm trong chương trình phổ thông, có tính phân hóa tốt”.

Tuy nhiên, trái với những khẳng định chính thức, nhiều ý kiến từ giáo viên, phụ huynh, học sinh và các diễn đàn giáo dục lại bày tỏ băn khoăn. Đặc biệt ở ba môn Toán, Ngữ văn và Tiếng Anh, nhiều thí sinh cho biết, đề thi vượt quá khả năng tiếp cận của học sinh trung bình, gây áp lực và tâm lý nặng nề.

Chị Thu Hà, phụ huynh tại Hà Nội, chia sẻ câu chuyện sau buổi thi: “Con đã không làm được môn Toán như kỳ vọng. Sang hôm sau, cả nhà hy vọng môn Tiếng Anh – vốn là sở trường sẽ cứu lại tinh thần, nhưng kết quả còn khiến con hoang mang hơn. Con bảo đề khó, nhiều từ chuyên ngành, kiến thức xa vời với chương trình. Con học ngày học đêm mà vẫn không làm được, tôi thương vô cùng”.

Không riêng chị Hà, tâm trạng lo lắng bao trùm với nhiều phụ huynh có con thi năm nay. Họ cho rằng việc ra đề thi quá khó trong khi học sinh bị siết dạy thêm theo Thông tư 29 là một sự “đánh đố”. “Một kỳ thi nói là công bằng, nhưng đề thi lại vượt xa nội dung học – thử hỏi các con biết bám vào đâu?”, một phụ huynh bày tỏ.

Cô L.P, giáo viên tiếng Anh tại một trường vùng cao, chia sẻ tâm sự: “Tôi và học trò không học tiếng Anh để thi, mà để dùng. Suốt nhiều tháng, các em tự học online, làm đề đều đặn, ôn luyện tối khuya cùng tôi qua các nền tảng như: Quizizz, Blooket. Tôi tìm tài liệu, biên soạn, chia sẻ cho lớp mình và cả đồng nghiệp ở nơi khác, với hy vọng học sinh được bước vào một kỳ thi công bằng – đúng chuẩn đầu ra của chương trình. Thế nhưng sau buổi thi môn tiếng Anh, các em rơi vào trạng thái hụt hẫng".

Theo cô, đề thi vượt xa chuẩn B1, có nhiều câu hỏi ở mức B2, thậm chí C1. Tôi hiểu thi cử cần phân hóa, nhưng đề thi cần bám sát chuẩn chương trình, đặc biệt với học sinh vùng khó những em đã vượt lên hoàn cảnh để theo đuổi tri thức. "Tôi chỉ mong tiếng Anh mãi là cây cầu mở ra những chân trời mới cho học sinh, chứ không trở thành bức tường khiến các em chùn bước chỉ sau một kỳ thi", cô L.P tâm sự.

Trả lời báo chí, GS.TS Nguyễn Ngọc Hà – Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD-ĐT), Trưởng ban Đề thi, cho biết: Kỳ thi năm nay là năm đầu tiên áp dụng Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 nên công tác ra đề đã có nhiều điểm đổi mới quan trọng, hướng đến đánh giá năng lực học sinh – mục tiêu cốt lõi của kỳ thi theo định hướng mới.

"Chúng tôi quán triệt nguyên tắc không thay đổi đột ngột về độ khó, đặc biệt trong năm đầu tiên chuyển đổi chương trình. Trước khi Hội đồng ra đề chính thức làm việc, Bộ cũng đã tổ chức thử nghiệm đề thi trên diện rộng ở cả ba miền, nhằm đánh giá khả năng đáp ứng thực tế của thí sinh. Dựa trên cả hai căn cứ này đề tham khảo và kết quả thử nghiệm – Hội đồng đã thiết kế đề thi với mức độ phù hợp, đảm bảo chất lượng và phổ điểm hợp lý", GS.TS Nguyễn Ngọc Hà lý giải.

Tuy nhiên, trước những phản ánh cho rằng đề thi môn Toán và Tiếng Anh năm nay khó hơn hoặc không tương đồng với đề minh họa đã công bố, ông Hà cho biết: "Chúng tôi xin ghi nhận và sẽ xem xét, làm rõ thêm về vấn đề này".

Không thể phủ nhận đề thi tốt nghiệp THPT 2025 đã có nhiều điểm tiến bộ, nhất là khi hướng đến đánh giá năng lực học sinh theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Tuy nhiên, đề thi ba môn Toán, Ngữ văn và Tiếng Anh lại có phần “lệch chuẩn” so với mặt bằng học sinh trung bình.

Đặc biệt, đề thi vẫn chủ yếu được xây dựng theo phương pháp truyền thống, dựa vào kinh nghiệm của tổ chuyên gia, thiếu sự hỗ trợ của một ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa. Không có dữ liệu định chuẩn của các câu hỏi như: độ khó, độ phân biệt, cũng không có thử nghiệm diện rộng, đề dễ rơi vào cảm tính và thiếu nhất quán giữa các môn thi.

Theo Chương trình GDPT 2018, sách giáo khoa là công cụ cụ thể hóa các “yêu cầu cần đạt” – tức kiến thức, kỹ năng tối thiểu học sinh cần nắm sau mỗi giai đoạn học tập. Về nguyên tắc, đề thi tốt nghiệp THPT phải bám sát yêu cầu này để bảo đảm tính đồng bộ giữa dạy – học – thi.

Tuy nhiên, đề thi năm 2025 – đặc biệt ở ba môn Toán, Ngữ văn và Tiếng Anh – có nhiều câu hỏi vượt xa phạm vi sách giáo khoa. Ngữ liệu lạ, cách hỏi phức tạp, yêu cầu vận dụng cao khiến học sinh, dù học bài bản theo sách giáo khoa, vẫn khó định hướng làm bài. Có thể ví khoảng cách giữa sách giáo khoa và đề thi như "thiếu sự ăn khớp giữa học và thi".

Theo một số chuyên gia giáo dục, Bộ cần điều chỉnh không chỉ kỹ thuật làm đề, mà cả cách tiếp cận. Cần xây dựng ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa, kiểm soát chặt quy trình ra đề và thiết kế cấu trúc phù hợp với mặt bằng học sinh phổ thông. Quan trọng hơn, phải đồng bộ giữa chương trình – dạy học – kiểm tra đánh giá.

Thiệt thòi cho thí sinh ở tổ hợp có môn khó

Chị Mai Hoa, phụ huynh có con thi khối A01 (Toán, Lý, Tiếng Anh), cho biết con chị làm khá tốt hai môn đầu, nhưng “vấp” ở môn tiếng Anh. Điều khiến chị băn khoăn là hiện nay nhiều trường đại học, trong đó có Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, xét điểm chuẩn chung cho tất cả các khối (A00, A01, D01...) thay vì chia theo từng tổ hợp.

“Khối A00 với môn Hóa dễ hơn sẽ có lợi thế rõ rệt so với A01 – nơi mà môn tiếng Anh năm nay được xem là quá khó. Việc gộp điểm chuẩn như vậy là bất hợp lý và thiệt thòi cho học sinh ở các tổ hợp có môn khó hơn”, chị Hoa nói.

Anh Trần Văn Hưng, phụ huynh có con thi khối D01 (Toán, Văn, Tiếng Anh), bày tỏ băn khoăn khi con mình phải cạnh tranh điểm chuẩn chung với các thí sinh thi khối A00 hoặc A01 – trong đó không có môn Ngữ văn. “Môn Văn năm nay dài và có nhiều câu hỏi nâng cao, rất khó lấy điểm cao. Trong khi đó, các tổ hợp khác không thi môn này nhưng vẫn được xét điểm chuẩn chung cho cùng một ngành”, anh Hưng phân tích.

Theo anh, khi mức độ khó giữa các môn có sự chênh lệch, mà điểm chuẩn lại tính gộp, thì học sinh các khối có môn thi khó hơn rõ ràng sẽ gặp bất lợi. “Nếu đã đổi mới để đánh giá năng lực, thì cũng cần điều chỉnh cơ chế xét tuyển để công bằng hơn, tránh tạo cảm giác "học khối nào cũng như nhau" nhưng thi thì khác biệt quá lớn”, anh nói.

Theo Chương trình GDPT 2018, sách giáo khoa là công cụ cụ thể hóa các “yêu cầu cần đạt” – tức là kiến thức, kỹ năng tối thiểu học sinh cần nắm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy đề thi năm nay có nhiều câu hỏi vượt xa nội dung và cách thể hiện trong sách giáo khoa. Ngữ liệu lạ, cấu trúc câu hỏi phức tạp khiến học sinh khó xác định hướng làm bài dù đã học bài bản. Khoảng cách giữa nội dung học và nội dung thi là quá lớn, thiếu sự ăn khớp cần thiết.

Có thể thấy, một kỳ thi tốt nghiệp nhưng đề quá khó không chỉ khiến học sinh điểm thấp, mà còn để lại hệ lụy sâu rộng. Với học sinh chỉ cần tốt nghiệp để học nghề hay đi làm thì đề thi đang trở thành rào cản. Nhà trường và giáo viên cũng khó khăn khi kết quả không phản ánh đúng quá trình dạy - học. Về lâu dài, xã hội sẽ mất niềm tin vào kỳ thi được coi là chuẩn mực và công bằng.

Đảm bảo công bằng, xử lý nghiêm những trường hợp gian lận

Tại buổi họp báo do Bộ GD-ĐT tổ chức để thông tin kết quả kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh, kỳ thi được tổ chức trong bối cảnh đặc biệt, vừa thi hai chương trình (2006 và 2018), vừa trong thời điểm sắp xếp lại bộ máy chính quyền địa phương. Dù vậy, kỳ thi diễn ra an toàn, nghiêm túc và đúng kế hoạch.

Theo GS.TS Huỳnh Văn Chương – Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ đã xây dựng - hai bộ đề thi theo đúng chương trình học, bảo đảm in sao và bảo mật đề thi tuyệt đối qua hệ thống Ban Cơ yếu Chính phủ. Công tác phòng, chống gian lận công nghệ cao được phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an từ khâu tập huấn đến triển khai thực tế. Trong kỳ thi, 41 thí sinh vi phạm quy chế đã bị đình chỉ; không có cán bộ coi thi nào vi phạm, cũng không ghi nhận hiện tượng gian lận có tổ chức.

Năm nay, 100% thí sinh đang học lớp 12 đăng ký dự thi trực tuyến. Tổng số thí sinh dự thi là hơn 1,16 triệu em tại 2.494 điểm thi. Việc tổ chức điểm thi tại địa phương giúp thí sinh giảm áp lực đi lại, ăn ở và tạo tâm lý ổn định.

GS.TS Huỳnh Văn Chương khẳng định: "Kỳ thi diễn ra nghiêm túc, an toàn, đúng quy chế, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho thí sinh, thể hiện rõ nỗ lực đổi mới trong tổ chức và quản lý thi".

Tuy nhiên, trong kỳ thi năm nay, 3 thí sinh tại các điểm thi ở Bắc Giang, Sơn La và Lạng Sơn đã bị phát hiện sử dụng thiết bị công nghệ cao để gian lận, bị lực lượng chức năng bắt giữ, xử lý theo quy định pháp luật. Bộ GD-ĐT đánh giá đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng, làm ảnh hưởng đến tính công bằng của kỳ thi, đồng thời là lời cảnh báo về sự tinh vi, có tổ chức trong các thủ đoạn gian lận mới.

Đại diện Bộ GD-ĐT khẳng định sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để xử lý nghiêm các hành vi gian lận trong thi cử, đặc biệt là các thủ đoạn sử dụng thiết bị công nghệ cao.

Thu Hằng/VOV.VN